24 NİSAN 2018- Şafak Gündüz SARIKAYA

ALİ PAŞA AĞITI

Bir gün İstanbul’da bir kitapçıdan “Modern Folk Müziği” şarkılarının olduğu “40 Yılın Öyküsü1” isimli  CD satın aldım. Dinlerken,  müzik kalitesi, çok sesli yorumu ile dinleniyordum. CD’nin ilk şarkısı Ali Paşa Ağıtını dinledim.

“Arpa ektim biçemedim,

Bir düş gördüm seçemedim,

Alışmıştım soğuk suya,

Issız sular içemedim…”  diye devam ediyordu.

Şarkı beni, çocukluk yıllarımın geçtiği memleketim Sinop’a götürdü.Ağıtta adı geçen Ali Paşa Sinop’ta gömülüydü. Bir şekilde yolu oraya düşmüş ve 111 yıldır zorunlu olarak Sinop’u mesken edinmişti.

Rüzgar çok şiddetli esiyordu. Biz  4 arkadaş, Sinop’u keşfetmeye devam ediyor, mahalle ve sokaklarda gülerek koşuyorduk. Birden rüzgarın şiddeti fazlalaştı ve pat diye kapanan kapı sesi ile irkildik, korkuyorduk. Arkadaşımın dikkatini bir mezar taşı çekti. Üstünde” Van İlbayı Ali Paşa, Ermeni Komitacılar tarafından öldürüldü” yazıyordu. Ölüm tarihi 1908’di. Seyit Bilal Türbesi ve Cezayirli Ali Paşa Cami’nin avlusunda başka mezarlar da vardı. Koşarak yokuş aşağı Balatlar Kilisesi tarafına doğru yol aldık. Rüzgar sert esiyor, biz Sinop sokaklarında rüzgarla yarışıyorduk.

Ali Paşa’nın ismini ben, ilk defa o zaman duymuştum. Ama Van Valisi niye Sinop’ta gömülmüştü bilmiyordum. Aradan  yılla geçince, araştırıp öğrendim.

Ali Paşa Osmanlı Devleti‘nin Van İlbayı (valisi) idi. Van havalisinde yaşayan Ermenilerin, Fransız, Rus ve İngiliz siyasetine kanarak giriştikleri kanlı ayrıştırıcı hareketlerin bölgeyi tehdit ettiği sıralarda, Ermeni meselesine vakıf olan Hakkari Mutasarrıfı Ali Rıza Paşa,  kendi talebiyle 18 Mart 1907’de Van vilayetine vali olarak atanmış. Van vilayetinde bitme noktasına gelen devlet hizmetlerini yoluna koyarak, Hristiyanlar ve Müslümanlar arasındaki ihtilafları sulh yoluyla çözmeye başlamış. Van’da özlenen barış ortamını sağlayan Ali Rıza Paşa’nın faaliyetleri, hedefleri Türk-Ermeni çatışması çıkarmak isteyen Rus destekli Ermeni komitacıların hoşuna gitmeyecek;  Van ve kazalarında Müslümanlara karşı katliamlarını artırarak devam ettireceklerdir. Bu arada Ermeni komitacıların istediklerini yapmayan Ermeni vatandaşlar da, Ermeni Komitacıların hedefi haline gelirler. (1)

Ali Rıza Paşa Van’da Ermeni Komitacılara karşı büyük başarılar sağlar. Ali Rıza Paşa’nın faaliyetleri Avrupa devletlerinin hoşuna gitmez ve İstanbul Hükümeti yapılan baskı sonucu Ali Rıza Paşa’yı görevden alır. Yaklaşık bir buçuk yıl canla başla çalışarak hizmet verdiği Van halkıyla vedalaşır. Bu manzarayı hatırlayan yaşlılar bütün Van halkının gözyaşlarını tutamadığını söylerler. 1908’de Ermeni komitacılardan Alev Başyan tarafından Batum iskelesinde öldürülür. Amacı vapurla İstanbul’a geçmektir fakat katledilir. Cenazesi ancak 15 gün sonra Sinop’ta defnedilir. Zira ceset çürümeye başlamıştır. Bu bilgilerden haberdar olanlarımız var mıdır bilmiyorum. Zaman zaman resmi anma törenleri yapıldığını basından izleriz.

Sinop’ta kabir komşusu Seyit Bilal Hazretleri olan Ali Paşa’nın arkasından, Van halkı ağıt yakmıştır. Bu ağıtla yüzyıllardır unutulmamak müthiş bir şey diye düşünüyorum. Demek Van Halkı onu o kadar çok sevmiş ve bu ağıtı yakmışlar.

Türküler, ağıtlar yüzyıllar geçse de, öyle bir tılsımı vardır ki, tınısının etkisini nesilden nesile aktarırlar. Yemen Türküsü, Çanakkale Türküsü gibi…

Kimin yaktığı bilinmez anonim denilir geçilir. Bugün 24 Nisan, ben de bugüne özel Ali Paşa’yı anmak ve hatırlamak istedim. Tanımıyorsanız tanıyın ve Ali Paşa Ağıtı’nı da, bir dinleyin istedim.

Ali Paşa Türküsü

Arpa ektim biçemedim

Bir düş gördüm seçemedim

Alışmıştım soğuk suya

Issı sular içemedim

Allı gelin pullu gelin
Bir su ver içeyim gelin
Bu güzellik sende varken
Beşi birlik takan gelin

Ali Paşa geyer kürkü
Yarı sansar yarı tilki
Ali Paşa burdan gitti
Yığılsın Van’ın mülkü

Allı gelin pullu gelin
Bir su ver içeyim gelin
Bu güzellik sende varken
Beşi birlik takan gelin

Üç atım var biri yedek
Arkadaşlar binin gidek
Ali Paşayı vurmuşlar
Yavrusuna haber verek

Allı gelin pullu gelin
Bir su ver içeyim gelin
Bu güzellik sende varken
Beşi birlik takan gelin

Türkünün diğer varyantı

Ali Paşa geyer kürkü
Yarı sansar yarı tilki
Ali Paşayı vurmuşlar
Haram olsun Van mülkü

Üç atım var biri binek
Binin arkadaşlar gidek
Ali Paşayı vurdular
Yavrusuna haber verek

Arpa ektim biçemedim
Bir düş gördüm seçemedim
Alışmıştım soğuk suya
Issız sular içemedim

ŞGS

Şafak Gündüz SARIKAYA

1-http://blog.milliyet.com.tr/van-valisi-sehit-ali-riza-pasa-/Blog/?BlogNo=406090