“Ömer Şifaî’nin simyacılar tarafından ölümsüz yaşam kaynağı olarak kabul edilen el iksir ve kendisi aracılığıyla bütün değersiz madenlerin değerli maden haline dönüştürülmesini sağlayacağına inanılan filozof taşının elde edilebileceğine inandığı anlaşılmaktadır.”
Ömer Şifaî, XVIII. yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşamış olan bir hekimdir. Sinop’ta doğmuş, çocuk yaşta yetim kaldıktan sonra Sinop’u terk ederek Kahire, Konya ve başka pek çok yer gezmiştir.
1746 yılında vefat etmiştir . Ömer Şifaî tarafından kaleme alınmış olan eserlerden biri Mürşîd el-Muhtar fî İlm el-Esrâr’dır. Eser on iki bölüm olarak hazırlanmış bir tıp metni görünümündedir. Eserde yer alan temel başlıklar şunlardır:
Birinci bölüm, sıcak suların damıtılma yolları hakkındadır.
İkinci bölüm, yumuşak ruhların damıtılma niteliği hakkındadır.
Üçüncü bölüm, ilginç yağların damıtılması niteliği hakkındadır.
Dördüncü bölüm, cıvalı maddelerin elde edilmesi niteliği hakkındadır.
Beşinci bölüm, sınaî kükürtlerin elde edilme yolları hakkındadır.
Altıncı bölüm, madeni cisimlerden tuzlar ve zaclar elde edilmesi niteliği hakkındadır.
Yedinci bölüm, çok kullanışlı olan buharlaşanların elde edilmesi hakkındadır.
Sekizinci bölüm, maddelerin kireçlenmesi, yakılması, arıtılması hakkındadır.
Dokuzuncu bölüm, madde ve madenlerden yapılan safranlar hakkındadır.
Onuncu bölüm, eksik madenlerden çıkarılmış olan kurşunlar hakkındadır.
On birinci bölüm, hekimlerin sırlarından en büyüğü olan bileşimler hakkındadır.
On ikinci bölüm, bu şerefli bilimin kapsamına giren sanat türleri hakkındadır .
Mürşid el-muhtâr fî İlm el-Esrâr adlı eserde kullanılan metal adlandırmalarında da yer yer simya dili kullanılmıştır: Eserin pek çok yerinde metaller bilinen adlarıyla kullanılıyor olmasına rağmen zaman zaman da onlara karşılık geldiği varsayılan gezegenlerle adlandırılmaktadır.
Ömer Şifaî’de Gezegenin Adı Gezegen Karşılık Gelen Metal
Şems Güneş Altın
Kamer Ay Gümüş
Utârid Merkür Cıva
Zühre Venüs Bakır
Merih Mars Demir
Müşterî Jüpiter Kalay
Zühal Satürn Kurşun
Ömer Şifaî eserinde “… eski Yunanalılarda Balinas hekim sırr el-hâlika adlı seçkin eserinde…” ifadesiyle Balinas’tan söz eder. Sözü edilen Balinas, M.S. I. yüzyılda yaşamış, Pythagoras öğretilerini benimseyen, döneminin okült bilgisine hakimiyeti ile de tanınmış, Hermes Trismegistos’a atfedilen Zümrüt Tablet (Emerald Table-Tabula Smaragdina) hakkında mevcut olan ilk versiyonunu ortaya çıkaran kişi olarak kabul edilen Tyanalı Apollonius’tur. Apollonius’a atfedilen kitaplardan biri “Kitâb-ı Sırr el-Hâlika”dır. Ömer Şifaî’de eserin adını sırr el-hâlika olarak zikretmektedir.
Ömer Şifaî, bunların yanı sıra kendisini hem maddi simyacı hem de manevi simyacı olarak tanımlanabilir kılan görüşlere de sahiptir. Maddi simyacı yönüyle O, değersiz metallerden altın yapılabileceğine ve ölümsüz yaşam sağlayan el-iksir elde edilebileceğine inandığının ipuçlarını verirken, manevi simyaya olan inançlarını da, altın ve el-eksirin elde edilebilmesi için en önemli koşulun, bu işlere niyetlenen birinin, öncelikle ruhu ve bedeninde ulaşılabilecek en üst düzeyde arınma ve olgunlaşmaya ulaşması gerektiğini ifade ederek ortaya koymaktadır.
KAYNAK:http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/19/19/20.pdf-Ömer Şifaî’nin Mürşid el-Muhtar fî İlm el-Esrâr Adlı Eserinde Simya -Ayten Aydın
http://www.hekimcebakis.org/images/Hekimce_Bakis_Arsiv/85/82-84.pdf-Bursa Tabip Odası Türk Tabipleri Birliği Büyük Kongre Delegesi-Dr.Çetin TOR
SİNOP BİLİM KÜLTÜR EĞİTİM DERNEĞİ 