27.08.2024- Yusuf YAVUZ -AŞKA AŞIK
Sonbahar, Anadolu’da kışa hazırlık zamanıdır. Birçok bölgede adı ‘Güzle’ olan yerler vardır. Güzle, kırsal yerleşimlerde güzün geçirildiği, yaz ile kış arasındaki zaman diliminde kara kışı daha kolay geçirebilmek için yiyeceklerin hazırlandığı bölgeyi işaret eder.
Tarhana, bulgur, nohut, fasulye; toprak ne verdiyse kurutulup kışa hazırlanır. Turşu, pekmez, pestil ve meyve kurutma (kak) geleneği eskiye dayansa da salça ve reçel yapımının geçmişi çok eski sayılmaz. Her mevsimin meyvesi farklı biçimde değerlendirilir ancak dallarda unutulan ya da kuşların erkenden gelip yokladığı kimi meyveler vardır ki; yaşamı kırsalda geçen bir kuşağın belleğinde önemli bir yer tutar.
Kuş yeniği elmadan armuda, üzümden eriğe birçok meyvenin kuşlar tarafından bir bölümünün yenilip gerisinin bırakılmasıdır. Bir başka yanıyla da aslında “kurdun kuşun hakkı” bilinciyle yaşamını sürdüren insanların kuşlar için dalında bıraktığı meyveler de diyebiliriz bunlara. Ahlat, alıç gibi yabani meyveler de buna eklenir. Ancak dağda taşta kuşların yiyebileceği ne varsa bütün meyveler bu listeye eklenebilir. Bugünkü gibi kuşları hayvanat bahçesinde ya da belgesellerde görmeyen kuşaklar için insanın en eski yaşam yoldaşlarından biri olan bu canlılarla doğanın verdiklerini paylaşmak olağan bir şeydi. Her sofrada “Kurdun kuşun hakkı” vardı. Kuşların bir parçasını yediği elma, armut ya da üzüm gibi meyvelerin ısırılan kısmı sonbahar güneşinin altında hafifçe kurur, geri kalan kısmı ise tazeliğini korur. Kurdun kuşun hakkını düşünerek sofrasından kalkan insanlar da, kuşların dalda yarım bıraktığı o meyveleri hiç gocunmadan yerler. Hatta kimine göre “kuş yeniği” bir kiraz, elma ya da armut daha lezzetlidir.
Eğer dalında kalmış kuş yeniği, kuru bir kara kiraz bulduysanız, şanslısınızdır. Ya da küçük yapılı bir yaban armudu. Yaşadığı coğrafyaya duyduğu güvenle yola koyulan çobanlar, yolcular, askerler, çiftçiler ve gezginlerin azığına katıktır kuş yeniği meyveler. Anadolu kırsalının dağlık kesimlerinde şu sıralar dallarda kuş yeniği zamanı. Geçmişte tarımsal zehirlerin bu denli yaygın olmadığı dönemlerde, sofrasındaki ve dallardaki bereketi kurtla kuşla bölüşen insanların yaşadığı bu coğrafyanın öyküleri de kuşlarla birlikte birer birer kayboluyor. Yaşamımızı bit yenikleri kuşattıkça, kuş yenikleri bu toprakları terk ediyor… Kuşlar bile yemiyor artık…
SİNOP BİLİM KÜLTÜR EĞİTİM DERNEĞİ 