26.04.2023- Turan COŞKUN
Ermenicede (hay) kelimesi Ermeni demek (huyn) kelimesi de Rum demektir.
Yüz yıllar evvelinden yeniçeriliğin makbul olduğu devirlerde kapalı çarşı esnafı 4.500 civarında ticaret yapan ermeni esnaf
kuyumcusu, antikacısı manifaturacısı ayakkabıcısı akla gelen hepsinin bir korucu meleği bir yeniçeri ağası bulunuyor.
Hafta sonu cuma günü saat 5 gibi yeniçeri ağası mağazaya gelir hüsnü kabul görür kahvesini yudumlar çubuğunu tüttürür, haracını
alır kapıya kadar yol edilir ta ki öbür cuma akşamına kadar. o mağazaya başka bir yeniçeri ağası kesinlikle uğrayamaz.
Diğer tarafta istanbul’u bütün eğlence yerlerini rumlar çalıştırır gazinolar meyhaneler, barlar, pastaneler lokantalar çorbacılar
aklınıza ne gelirse yeniçeri ağaları Ermenilere den aldıklarını Rumların eğlence yerlerinde harcarlarmış.
Onları görenler bu değirmenin suyu nereden geliyor diyenlere
(hay) dan gelen (huyn) a gider derlermiş.
BİLKE NOT: Bu gün de kullanılan söz, hala anlamını yitirmemiş. Hay, hayat anlamında canlı ve diri demektir. Hayat, hayvan aynı kökten kelimelerdir.
Anlam kolay “İYİ İNSAN OLMAK” “HAK YEMEMEK” gibi seçkin değerlere yerini bıraksa. Güç, TOPLUMDA DENGE SAĞLAMAK için kullanılsa. Meydan çıkarcılara kalmasa. HALK SEÇİM YAPMA BİLİNCİNE ERİŞSE…
KONU HAKKINDA Sinan ONUŞ SPUTNİK TÜRKİYE’DE neler yazıyor:
“Bir rivayete göre ‘hay’ Ermeni, ‘huy’ da Ermenicede Rum mânasında imiş ve söz Ermeni’nin kazandığını Rum alır, Türk’e nasip olmaz demesine gelirmiş. Büyük bir ihtimalle ‘hay’ gibi ‘huy’ da ‘elfaz-ı savtiye’dendir veya ‘nida’dır.”
“Bir asla bağlamak da mümkündür: Lügatlarımızın Farsça olarak gösterdikleri ‘haya huy’un çalgıcı şamatası, ‘haya hay’ın ise matem feryadı demesine geldiğine bakılınca atasözü kelimelerde değişiklik yaparak ‘çalgı çağanak içinde kazanılan hayırsız para, matem iniltisine gider’ anlamını belirtmek istemiştir.”
“Nitekim çocukluğumda o darbımeseli daha ziyade sonunu getiremeyip perişan hale düşen hafifmeşrep kadınlarla muhtekirler, mürtekipler, kumarbazlar, hovardalar hakkında söylenirdi.”
“Türkçemizde nedense lügatlere geçmemiş ‘hayhuy’ kelimesi de vardır; ‘bir hayhuydur gidiyor’ şeklinde kullanılır ki gürültülü patırtılı, düzensiz, karmakarışık ve hesapsız kitapsız bir yaşama tarzına işarettir. ”
SİNOP BİLİM KÜLTÜR EĞİTİM DERNEĞİ 