Etiket arşivi: keten

08.10.2022- BİLKE

Sinop’ta Keten Dokumacılığı–EDİTÖR PROF. DR. HASAN ARAPGIRLIOĞLU

Sinop, Türkiye’nin en kuzey ucunda, Karadeniz Bölgesi’nin sınırları içinde yer almaktadır. Sinop Balatlar Kilisesi’nde yapılan kazılarda bulunan arkeolojik tekstil örneklerinde ketene rastlanmış olması yörede
keten dokumacılığının çok eski tarihlere dayandığını kanıtlar niteliktedir (Çelik Hekim, 2019: 151) (Bkz. Fotoğraf 5).

Sinop’un özellikle Ayancık ilçesinde günümüzde az da olsa keten üretimi yapılmakta ve keten dokunmaktadır. Ayancık ilçesi, Sinop iline 60 kilometre uzaklıktadır ve adını Ayan Tepesi’nden almaktadır. İlçenin kendi adı ile bilinen Ayancık keten dokumaları, geçmişte yoğun olarak dokunarak hayatın her alanında kullanılmıştır (Görgün, 2010: 22).
Ayancık ve civarındaki yöresel giysilerin temelini keten dokumalar oluşturmaktadır. Ayancık keten dokumaları, hem atkısı hem de çözgüsü keten olan dokumalar, atkısı keten çözgüsü pamuk olan dokumalar, atkısı pamuk çözgüsü keten olan dokumalar olmak üzere üç farklı şekilde yapılırlar (Tüm Cebeci, 2019: 1191).
Yörede, keten lifleri iplik haline getirildikten sonra bezayağı tekniği ile dokunarak bez haline getirilir. Bezayağı tekniği ile birim alandaki bağlantıların sık olmasından dolayı sağlam yapılı dokumalar elde edilir
(Aksoy, 2016: 253). Yörede “düzen” adı verilen ahşaptan yapılmış dokuma tezgâhında dört çerçeve ve iki adet ayak vardır (Asuman Yılmaz, 12.08.2019 tarihli görüşme). Çözgü iplikleri her tarak aralığından çift
geçirilir. Kumaş genişlikleri 47, 48, 50, 52 cm arasında değişir. Bazı dokumaların çözgüsünde pamuk ipliği kullanılmaktadır ve kalınlığı 20/1, 16/1 nm. aralığındadır. Bazı dokumaların ise hem atkısında hem
de çözgüsünde keten iplik kullanılmaktadır. Atkıda ve çözgüde kullanılan keten ipliğinin kalınlığı 8, 10, 12, 14 nm. arasında değişir. Dokumalarda kullanılan ipliğin kalınlığına göre atkı tel sayısı 1 cm de 12, 14 veya
16’dır Dokumalarda kullanılan tarağın sıklık veya seyrekliğine göre çözgü tel sayısı 1 cm de 12, 16 veya 20 dir1 (https://www.ci.gov.tr/Files/GeographicalSigns/263.pdf, Erişim Tarihi: 18.10.2019).
Keten dokumalar yörede başörtüsü, iç çamaşırı, yatak örtüsü, divan örtüsü, minder yüzü, yastık yüzü, peştamal, cepken, bel için kuşak, peşkir (Bkz. Fotoğraf 5, 6, 7) ve üç etek olarak kullanılmıştır. Üç eteğin
içine yine ketenden dokunmuş yakası işlemeli göynek giyilmiştir (Bkz. Fotoğraf 8, 9). Yörede keten dokumalar bacağa giyilen ve ayak bileklerine gelen yerleri işlemeli olan “paçalı don” (Bkz. Fotoğraf 10, 11), hem süs olarak kullanılan hem de saçları tutmaya yarayan “nezgep” ve nezgebin çene altından geçen motifler ile süslü parçası olan “yengil” olarak da kullanılmıştır (Bkz. Fotoğraf 12, 13) (Asuman Yılmaz, 12.08.2019 tarihli görüşme).

Akademik çalışmanın tamamı:
https://www.gecekitapligi.com/Webkontrol/uploads/Fck/gsf_5.pdf

“Anadolu’nun ve Sinop’un köylerinde keten, bu tarımına uygun yerlerde yetiştirilmiştir. Ayancık, yaka, nezgep, yengil işlemeleri ile Sinop yöresinde zenginliği ile dikkat çeker. Projelendirip değerlendirme fırsatlarını yakalayan ilçe olarak bu alanda öne geçmiştir. BİLKE “