Etiket arşivi: ambarların özellikleri

05.06.2022-BİLKE

Doç.Dr. Sayın Mutlu Kaya’nın çalışmasına geçmeden önce, Sinop köylerinde kaybolmaya yüz tutan ambarlarımız hakkında bir kaç cümle yazmak istiyorum. Dikmen Kadı köyünde, derleme çalışmaları yaparken görüntülediğim ambar, yörenin yüzünü ağartan özellik taşıyordu.

Ağaç ambarları da diğer kaybolan kültürlerimiz gibi koruyamadık. Sinop ambarları başlığında fotoğraflanıp sergilenmeliydi. İstanbul’da o kadar çok sayıda köy dernekleri olmasına rağmen, kültür alanında çok az çalışma yapıldığını görmek gerçekten üzücü. Kulağa kar suyu kaçırıp, dikkat çekme çalışmalarımdan hiç vaz geçmeyeceğim. Yaptıkları toplantılar, birliktelikler arasında köylerinin değerleri korumak da olmalı. Elindeki değerleri koruyanlar, yurdunu, milletini, doğasını, insanını, canlı cansız her şeyini koruma hassasiyetine sahiptirler.

Parmak ucuna baksa da insan, dünyada ne kadar özel olduğunu fark etse. Köyünün kentinin hafızasına sahip çıksa ve değerlerini korusa.

Mutlu KAYA, Sinop konulu bir çok çalışmaya imza atmış akademisyenlerimizden. Şimdi sunacağımız çalışmayı bana gönderdiği için kendisine çok teşekkür ediyorum. Dünya üzerinde ambarlar konusunu bilimsel olarak mercek altına almış, okumanızı tavsiye ediyorum.

Her zaman söylediğim gibi, insan hangi coğrafyada olursa olsun, hangi koşullarda yaşarsa yaşasın iradesi hep aynı adımları izliyor. Yaşar SARIKAYA-BİLKE

İşte çalışmanın GİRİŞ bölümü, tamamının linki de aşağıdadır:

Mutlu KAYA -Ege Coğrafya Dergisi 29 (2), 2020, 321-344, İzmir-TÜRKİYE
Aegean Geographical Journal, 29 (2), 2020, 321-344, İzmir-TURKEY

Foto 11- İspanya’da çatı örtüsü olarak taş malzeme kullanılan bir ambar (Caxigalinas, 2020).

GİRİŞ

Amerikan coğrafyasının önemli isimlerinden Ellen Semple, “Influences of Geographical
Environment” isimli eserinde insanı yeryüzünün sunduğu bir ürün olarak görmektedir. Bu, insanın
yeryüzünün sadece bir çocuğu olduğu anlamında değil aynı zamanda yerin ona bir annelik yaptığı, onu beslediği, ona görevler verdiği, düşüncelerini yönlendirdiği, ona vücudunu ve aklını güçlendirecek zorluklar verdiği, ona denizlerde seyahat ve yeryüzünde sulama gibi problemleri ve zaman zaman da bunların çözümü için ipuçları verdiği anlamındadır. (Holt-Jensen, 2017).

Nitekim insan, doğada birçok zorlukla mücadele etmiş ve bunlara çözümler üretmiştir. Bu sorunlardan biri ve belki de en önemlisi yiyeceklerin daha sonra kullanabilmek için depolanması ve korunmasıdır. Bu çözümler, saklanacak ürüne göre değişiklik gösterirken saklanacak bölgenin doğal özellikleri de yöntem
üzerinde belirleyici olmuştur.
İnsanlar yiyeceklerini saklamak üzere salamura, turşu, tuzlama, kurutma gibi yöntemleri
kullanırken bunların yanında kuyular kazarak, varsa çevrelerindeki mağaraların serin havasından
yararlanarak gıda ürünlerini depolamaya çalışmışlardır. Tarım ürünlerini saklama araçlarından
birini de ambarlar oluşturmaktadır. Bahsi geçen bu ambarların küçük olanları evlerin içlerinde
bulunurken bunların daha fazla ürün saklama kapasitesine sahip olanları evlerin dışında ayrı bir
birim olarak kendilerine yer bulmuşlardır. Evler ve ekili alanlar arasında ara konumda yapı olan
ambarlar, farklı dönemlerdeki geleneksel yaşam tarzlarının ve insanlar ile üretim araçları arasındaki
ilişkilerin bir yansımasıdır.
Ambarların şekli ve kullanılan malzemeler, depolanacak tahıllara (pirinç, buğday, arpa, mısır,
vb.), bölgenin iklimine, tahıl miktarına, inşaatçının fantezisine ve ekonomik araçlara göre değişkenlik
göstermektedir. Pirinç, buğday, arpa, darı, vb. ürünlerin depolandığı ambarlar (Foto 1), Amerika
kıtasının keşfi ile mısır bitkisinin dünyaya yayılması sonucu mısır ekim alanlarında şekil değiştirmiştir.
Kuzey Amerika kökenli bir tahıl çeşidi olan mısır, klimatik şartların yetişmesine izin verdiği bölgelerde
temel gıda maddesi haline gelmiş ve ambarların ona özel sakama koşullarına uygun hale getirilmesini
sağlamıştır (Ozcan, 1970).

Her ülke ya da bölgede farklı isim kullanılan tahıl depolama yapıları için çalışmada hepsini kapsayacak şekilde ambar kelimesi kullanılacaktır.

İnsanoğlu nerede yaşarsa yaşasın, ihtiyaçları benzerdir. Yıl boyunca beslenmeye ihtiyacı vardır ve
bu nedenle yılın belirli zamanlarında daha fazla miktarda üretmeyi başardığı yiyecekleri saklayarak
yıl içine dağıtmaktadır. İşte bu koruma güdüsü tüm dünyada benzer yapıları ortaya çıkarmıştır (Ribeiro,
2016).

Temel gıda maddesi olan tahılların saklanabilmesi için yerden yükseltilerek nemden ve
kemirgenlerden uzaklaştırılan ambarlar bunun en güzel örneklerindendir. Türkiye’de, Karadeniz
Bölgesi’nde rastlanan serender, seren, serenti, sergen, nalya, tekir gibi isimlerle anılan yapının benzerlerine
İspanya’da horreo, Portekiz’de espigueiros, Slovenya’da Cabazo, Norveç’te loft, İngiltere’de
staddle, Yeni Zelanda’da Pataka gibi isimlerle rastlanmaktadır.

Bu çalışmada dünyanın farklı bölgelerinde dağılış gösteren bu ambarların özellikleri ortaya konularak benzer coğrafi şartlarda insanların birbiriyle iletişim içinde ya da olmadan
buldukları benzer çözümler açıklanmaya çalışılacaktır. Konunun daha iyi ortaya konulabilmesi
için sadece direkler üzerinde yerden yükseltilerek inşa edilen ambarlar çalışmaya dahil edilmiştir.

Çalışmanın tamamını aşağıdaki linkte bulabilirsiniz, dünya üzerindeki ambar fotoları ile birlikte:

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1251483

Sinop- Dikmen Kadı Köyü ambarı izlemek isteyenler için: